Vertaalproblemen 2: Léo

We gaan verder met deel 2 van de vertaalproblemen. Zoals in de vorige aflevering al duidelijk werd brengt het vertalen van een Engels begrip als “love” in het Khmer soms een wereld van cultureel verschil naar boven.

In die communicatie tussen Cambodja en Europa werd deze week ook een ander probleem nog eens extra voor me onderstreept. Bijna ieder interview dat ik hier voer wordt minstens voor de helft op fluistertoon afgelegd. Daarbij kijkt de respondent dan regelmatig wat angstig naar links en rechts uit angst om afgeluisterd te worden. Als er weinig vrijheid van meningsuiting is in een land, krijgt de bevolking al snel die typische lichaamstaal van een voortvluchtige. Misschien moet ik mijn these wel helemaal niet in het Khmer willen publiceren als ik daarna ooit nog in dit land aan het werk wil. Iets om nog eens goed over na te denken.

Als het alleen over communicatieproblemen en niet over politiek problemen gaat, daarentegen hoeven we zeker niet erg ver van huis om in de penarie te raken. Al binnen Europa verschillen de opvattingen over het gebruik van taal natuurlijk behoorlijk.

Maar, eerst een klein bericht over iemand die geen enkel probleem heeft zijn mening over wat dan ook te uiten: mijn onderzoekersvriend Léo. Daarbij wat foto's, door hem gemaakt,van de presentatie die ik op 1 september voor een groep onderzoekers hier heb gegeven.
-----------------------
“You People!! You write scientific texts as if they are accountancy reports!”
Léo, een Franse postdoc die hier onderzoek doet naar de tweede generatie Frans-Cambodjaanse remigranten doet zijn Frans-Italiaanse wortels eer aan. Met een wild armgebaar en hartstochtelijk dédain komt al zijn tegenzin over het schrijven van een Engelse fondsaanvraag voor een Japanse universiteit naar buiten.
“It’s just so ugly. And everything needs to be referenced all the time and accounted for. Ridiculous! No place for beauty in this text. No place for profound thinking by the really important philosophers. No place for originality in this stupid format. I hate it..”
Léo is niet een klein beetje gefrustreerd. Maar. Duidelijk is dat de fondsaanvraag af moet. En. Duidelijk is dat hij grote emotionele problemen heeft met het schrijven van deze tekst. Engels is zowiezo al niet zijn sterkste kant.
Ok, ik ben een watje en heb mezelf er weer snel in laten stinken. Belofte maakt schuld en ik sta een aantal ochtenden eens wat vroeger op om Léo met zijn tekst te helpen. Qua fondsaanvragen heb ik tenslotte ondertussen wel de nodige ervaring opgedaan.
Léo’s teksten zijn zo ontzettend Frans en antropologisch dat ik, naar een eerste blik geworpen te hebben, een glimlach niet kan onderdrukken. Iedere zin is minstens vier regels en vijf bijzinnen lang. Ze worden opgebouwd uit “mitsen, maren en misschienen” in een aaneenschakeling van abstracte aannames en meningen.

Léo trapt af met een lange paragraaf vol citaten van klassieke filosofen. Overwegend Fransen en Grieken. Niks introductie. Niks uiteenzetting van de aanleiding, relevantie of zelfs maar een onderzoeksvraag. Laten we over een verantwoording voor het starten van dit onderzoek maar helemaal niet beginnen. Bijna iedere zin in het volgende meer methodologisch/theoretische stuk begint met “Ik vind..” of “Ik denk..”.
Voor de niet-academici: dat is een totale doodzonde in een wetenschappelijke tekst waar je de lezer juist van een meer universele relevantie van je werk wil overtuigen. Het kan niemand tenslotte echt wat schelen wat "jij" denkt, jij onbeduidende PhD of postdoc onderzoeker, maar wel dat een echte “Grote Naam” dit een keer heeft onderzocht en bewezen.
Léo vervolgt zijn betoog met een wollig breisel van hypothesen en assumpties waarin je als lezer al snel strand in het gevoel volledig verdwaald te zijn en de gedachte:
"Ongetwijfeld is de schrijver van dit alles heel erg intelligent, maar wat wil hij nou helemaal?"
Léo kan er niet mee zitten. Met tegenzin neemt hij een aantal van mijn voorstellen aan en raakt maar niet veel tevredener over de eindtekst. Resultaten, relevantie, referenties, structuur? Who Cares? Daarvoor ben je als onderzoeker toch niet op de aarde? Het gaat om een mooi tekst met ronkende volzinnen. Vive la France!
Nou doe ik hier heel stoer in het verbeteren van Léo's tekst, dat vind ik nog niet zo moeilijk. Maar hoe ga ik her voorelkaar krijgen een omgekeerde beweging te maken. Van mijn strakke Engelse teksten naar de wollige Franse stijl? Léo? Kleine wederdienst?