Water 7 oktober

Geschreven tijdens een bootreis van een dag en 100 kilometer over de Mekong van Stung Treng naar Siem Peang in het noorden van Cambodja.
____________

Cambodja bestaat voor het overgrote deel uit water. Klinkt dat bekend? Vast wel.. want het wordt vaak genoeg over Nederland gezegd. Maar hier gaat het in het natte seizoen nog net een stapje verder, hier loopt het water helemaal uit de hand! In het natte seizoen van Juli tot en met November lijkt het land te bestaan uit net genoeg vastegrond om de Cambodjanen in staat te stellen flink van al dat nat te profiteren. De Mekong is de grote catalysator in de waterhuishouding. Als de derde grote rivier in Azië stroomt hij van noord naar zuid door Cambodja om nog net met een klein bochtje zijn delta te maken in Vietnam (die daar weer een leuke toeristische trekpleister van heeft weten te maken).

Als de Mekong de motor is dan is het grote Tonle Sapmeer de accu van de Cambodjaanse watermachine. Dit meer ligt centraal in het land (zie ook de kaart) en verdubbeld (!!!!) in het natte seizoen in omvang. Het meer is verbonden met de zee via de rivier de Tonle Sap die in Phnom Penh haar weg kruist met de Mekong. Hier ontstaat een soort kruispunt van 4 rivieren met verschillende namen en in de Khmer mythologie een magisch punt waar de hoofdstad en het nationaal paleis symbolisch extra waarde aan geven. Als de Mekong sterk en vol is, is de stroming zo sterk dat de Tonle Sap van stroomrichting verandert. In plaats van de gewoonlijke richting van noord naar zuid, van het land naar de zee, stroomt de rivier tijdelijk van Phnom Penh naar het Tonle Sapmeer en zorgt daarmee voor enorme broodnodige en geweldige overstromingen. Dit wordt jaarlijks in November gevierd met het Waterfestival in Phnom Penh, een religieuze ceremonie en groots volksfeest met als klapstuk de races met de grote “dragonboat”, die ik dit jaar voor VSO zal organiseren (maar daarover later veeeeel veeeel meer). Die overstromingen van alle omliggende gebieden zorgt tijdelijk voor mangrovebossen en overstroomde rijstvelden, en veel goede landbouwgrond voor de rest van het jaar. Het is een grote blauwgroene voorraadkelder die genoeg voedsel en vruchtbaarheid zou kunnen bieden om wel 3 Cambodja’s een lekker dik buikje te bezorgen. Maarja... we zijn nog steeds in Cambodja en deze theoretische bespiegeling gaat dus niet op.


Het leven uit, op, en van, al dat water is , naast het boerenbestaan, de voornaamste activiteit van de Cambodjaanse Hong Modaal. Zo’n 86% van de bevolking is boer.Zij leven in het natte seizoen vooral van visserij, in het droge seizoen van agrarische activiteiten en de verkoop van bijproducten.

Het gaat niet zo goed. Er is geen sprake van enig watermanagement in dit land en dat leidt tot tragische situaties. Drie voorbeelden. De ene helft van de populatie raakt dit jaar in de problemen door woeste overstromingen van de Mekong na enorme regenval in China. De andere helft van de populatie raakt dit jaar in de problemen door gebrek aan (regen)water om voldoende rijst te produceren. Er is hongersnood en waterovervloed maar een paar kilometer afstand van elkaar. Daarnaast is er geen enkel werkend systeem om afvalwater op een efficiente manier te verwerken, alles stroomt gezellig weer diezelfde rivier in waar iedereen zich in wast. Daartegenover staat dat er ook nog steeds geen betrouwbare voorziening van kraanwater voor de voedselbereiding is, hepatitis B is een veelvoorkomende ziekte. Tenslotte is het watersysteem in de steden een soort klotsende tijdbom. Het oude systeem van afwatering en de hele waterbalans om de vochtige grond stabiel te houden is sinds de jaren 60 en 70 alleen maar vervallen. De overheden hebben er niet in geinvesteerd. De actuele vraag naar bouwgrond zorgt dat de laatste afwateringsmeren worden volgebouwd zonder dat de overheid er ook maar enige controle over probeert te krijgen.

Al deze kwesties spelen in Nederland ook, maar op een volledig ander niveau. Het is fascinerend om te zien hoe voor vergelijkbare problemen ook vergelijkbare oplossingen zijn gezocht in het verleden. Van oudsher heeft Cambodja een infrastructuur van zomer- en winterdijken met in de uiterwaarden een systeem van agrarisch optimaal gebruik in ieder seizoen. Er zijn afwateringsmeren, stuwen en gemalen om alles in juiste banen te leiden. In het oude Angkor werden gigantische waterreservoirs aangelegd om voor landbouw en drinkwater te gebruiken en het enorme legioen aan arbeiders van voldoende voedsel en vocht te kunnen voorzien. Tja.. dat ging toen allemaal prima. De “Naga”, de grote waterslang die centraal staat in het khmer theravada boeddhisme, is tegenwoordig niet meer zo tevreden.

Gelaten worden mensen steeds maar weer het slachtoffer van de ongereguleerde waterstromen terwijl er geen enkel initiatief wordt genomen om in de lange termijn te investeren. Afwateringsmeren worden gedempt om de grond voor veel geld te kunnen verkopen. Uiterwaarden worden volgebouwd door projectontwikkelaars. Watergebrek en daarmee samenhangende hongersnoden worden gewoon ontkend, het kan allemaal in dit dictatoriale systeem waar de pers zelden toegang krijgt tot de waarheid. Je vraagt je af hoe het kan dat een overheid zo weinig aan de toekomst van zijn eigen land en bevolking gelegen is. Jammergenoeg ben ik maar één van de weinigen die zich dat hier afvraagt, en ook ik doe dat in stilte. Ons bootje tuft vreedzaam verder langs houten hutten en plantages, zoals het khmer spreekwoord zegt “Vind je weg op de rivier door de bochten te volgen, vind je weg in een cultuur door de gewoonten te volgen”.